Co to jest umowa opcyjna?
Umowy opcyjne są zazwyczaj zawierane z pracownikami, choć w zależności od okoliczności mogą dotyczyć także innych interesariuszy.
Zasadniczo są to prawnie wiążące umowy między spółką a stroną trzecią (“posiadaczem opcji”). W przypadku stosowania ich w miejscu pracy, wyraźnie dają one pracownikom “opcję” zakupu akcji. Jeśli posiadacz opcji zdecyduje się skorzystać z przysługującego mu prawa, może nabyć te akcje (zwane także “akcjami opcyjnymi”) w spółce.
Należy zauważyć, że sposób ich działania zależy od tego, czy umowa dotyczy opcji kupna czy sprzedaży:
Opcje kupna
Jest to umowa opcyjna, na mocy której nabywca ma prawo (choć w żadnym wypadku nie jest do tego zobowiązany) kupić akcje od sprzedawcy. Może to nastąpić, jeśli zostaną spełnione warunki określone w umowie.
Opcje sprzedaży
Opcja sprzedaży jest przeciwieństwem, ponieważ działa na korzyść sprzedającego. Kontrakt zmusza posiadacza opcji do dokonania zakupu, zgodnie z opcją wyszczególnioną w umowie.
Jak działa umowa opcji?
Umowy opcyjne muszą być niezwykle przejrzyste. Ogólnie rzecz biorąc, powinny one zawierać:
- Przyznanie opcji kupna lub sprzedaży.
- Udziały, które są przedmiotem opcji
- Szczegóły dotyczące wszelkich płatności w przypadku wykonania opcji.
- Informacje o wszelkich warunkach, które muszą być spełnione, zanim posiadacz opcji skorzysta z przysługującego mu prawa
- Dokładny okres czasu, w którym posiadacz opcji może z niej skorzystać
- Szczegóły dotyczące sposobu wykonania opcji
- Cena opcji i szczegóły jej kalkulacji (może to być cena stała lub też może być zastosowana określona formuła)
- Informacje na temat okoliczności, w których opcja nie zostanie zrealizowana
- Informacje czy akcjonariusz udzieli poręczenia za akcje
- Wszelkie ograniczenia nałożone na udziałowca w okresie, gdy opcja jest w użyciu
- Informacje czy reorganizacja kapitału zakładowego będzie miała wpływ na opcję.
Jaka jest różnica między akcjami a opcjami?
Akcje i opcje różnią się od siebie na cztery główne sposoby.
Posiadanie akcji
Ktoś, kto posiada akcje, staje się automatycznie udziałowcem spółki posiadającym prawo własności kapitału i związane z tym prawa. Jeśli natomiast posiada opcje, ma prawo stać się udziałowcem w przyszłości po z góry ustalonej cenie (po konwersji opcji na akcje).
Płatność
Za opcje się nie płaci; zamiast tego są one przyznawane lub nabywa się do nich uprawnienia. Nabywca po prostu płaci ustaloną wcześniej cenę, gdy zdecyduje się na konwersję opcji na akcje.
Gdy akcje zostaną wyemitowane i przydzielone, pracownik faktycznie staje się ich właścicielem. Wówczas potencjalnie musiałby płacić podatki od dywidend lub ewentualnych zysków kapitałowych, gdyby zdecydował się je sprzedać.
Nabywanie uprawnień i ochrona
Nabywanie uprawnień polega na tym, że akcje, albo opcje są “zarabiane”, a po upływie okresu nabywania uprawnień pracownik staje sięwłaścicielem całej ich liczby. Akcje nabywa się według “odwrotnego nabycie praw”, a opcje według “przyszłego nabycia praw”.
W przypadku odwrotnego nabywania uprawnień akcje są przyznawane z góry, ale nabywanie uprawnień jest odwrócone: jeśli pracownik odejdzie z firmy przed końcem okresu nabywania uprawnień, musi sprzedać firmie akcje, do których nie nabył uprawnień. Na ogół nie przynosi to zysku. Chroni to firmę przed niespodziewanym odejściem pracownika i zabraniem ze sobą dużego pakietu akcji.
W przypadku nabywania uprawnień w przód posiadacz opcji ma opcje przyrostowe. Chroni to firmę – posiadacz opcji jest zmotywowany do pozostania w firmie, ponieważ im dłużej będzie w niej pracował, tym więcej opcji może otrzymać.
Implikacje podatkowe
Zazwyczaj akcje powodują natychmiastowe obciążenie podatkowe dla pracownika i pracodawcy. Wynika to z ceny zapłaconej za akcję przez inwestorów. Należy pamiętać, że jeśli akcje te nie mają żadnej wartości, mogą nie mieć żadnych implikacji podatkowych.
Początkowo od opcji nie płaci się podatku. W zależności od indywidualnych okoliczności (kontekstu i rodzaju programu akcji), po zamianie opcji może potencjalnie powstać obowiązek zapłaty podatku dochodowego oraz składek na ubezpieczenie społeczne (NIC). Po sprzedaży akcji pracownik może być zobowiązany do zapłaty podatku CGT.